Wczesnośredniowieczny Wolin stanowi punkt węzłowy historii środkowej i północnej Europy. Będąc w IX-XII wieku jednym z największych ośrodków rzemieślniczo-handlowych nad Bałtykiem, odegrał wielką rolę w dziejach państw północnej Europy. To wieloetniczne centrum stało się obiektem zainteresowania królów, posłów, a także dziejopisarzy łacińskich, arabskich i skandynawskich. Potęga miasta obrosła legendami o wikińskiej twierdzy Jómsborg oraz zatopionym mieście – Winecie. Wolin był jednym z miast, które wpłynęły na oblicze Europy i ją stworzyły.
Polskie badania archeologiczne w Wolinie rozpoczęły się w 1952 roku. Od 1953 roku były prowadzone przez Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Przez 70 lat pozyskano ogromną liczbę zabytków oraz danych, stanowiących pierwszorzędne źródła dla historii europejskiej. Zabytki prezentowane były na licznych wystawach, zarówno w kraju, jak i za granicą. Trzy pokolenia polskich naukowców w toku interdyscyplinarnych badań opublikowało setki prac, wpisując dzieje miasta na karty podręczników historii.
Jubileuszowa konferencja ma na celu podsumowanie tego bogatego w odkrycia okresu oraz podkreślenie roli jaką wczesnośredniowieczny Wolin odegrał w historii północnej Europy. Odbędzie się ona w ramach VI Wolińskich Spotkań Mediewistycznych, których tradycją jest prezentowanie dziejów wolińskiego ośrodka w szerszym kontekście badań nad średniowieczem. W trakcie konferencji zaprezentowane zostaną dotychczasowe osiągnięcia, trwające obecnie prace oraz przyszłe kierunki badań nad fenomenem, jakim był wczesnośredniowieczny Wolin. Jednocześnie podjęte zostaną rozważania na temat roli wczesnośredniowiecznej urbanizacji w kształtowaniu oblicza ówczesnej Europy. Planowana konferencja będzie świętem polskiej nauki, jej międzynarodowej promocji oraz spotkaniem wiodących europejskich naukowców badających wczesne średniowiecze. Jednocześnie zostaną zainicjowane obchody 70-lecia działalności Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, które przypadają na rok 2023. Przewidziano wygłoszenie 19 referatów ukazujących zarówno wyniki badań nad wczesnośredniowiecznym Wolinem, jak też dotyczących innych ważnych ówczesnych ośrodków miejskich północnej Europy. Referaty będą punktem wyjścia do dyskusji nad tematem konferencji, a także do debaty z udziałem polskich i zagranicznych naukowców. Z tego powodu stosunkowo niewielka liczba referatów jest równoważona uczestnictwem licznych badaczy z całej Europy (Norwegia, Dania, Szwecja, Niemcy, Ukraina, Hiszpania), którzy wezmą aktywny udział w dyskusji i poznają dokonania polskiej nauki.
Konferencja odbywać się będzie w miejscu projektowanego nowego muzeum wolińskiego. Ze względu na wielkie, paneuropejskie znaczenie dziejów miasta, Muzeum Regionalne im. Andrzeja Kaubego w Wolinie wraz z Instytutem Archeologii i Etnologii PAN w Wolinie, ICOMOS Polska, Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków oraz władzami miejskimi podejmują starania, aby wpisać miasto na listę Pomników Historii oraz Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jubileuszowa konferencja zwiększy zasięg tych działań. Wydarzenie zostało objęte honorowym patronatem przez wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr. hab. Piotra Glińskiego, Ministra Spraw Zagranicznych prof. dr. hab. Zbigniewa Raua, Wiceminisra Infrastruktury Marka Gróbarczyka oraz wojewodę zachodniopomorskiego Zbigniewa Boguckiego.
Obrady będą tłumaczone symultanicznie (polski-angielski; angielski- polski), zostaną utrwalone na video oraz nowatorską metodą tzw. graphic recording. Każdy z referatów zostanie przedstawiony graficznie, co umożliwi przystępną prezentację jego wyników w Internecie, zaś oryginał rysunkowy zostanie złożony w Muzeum Regionalnym im. Andrzeja Kaubego w Wolinie. Wystąpienia zostaną wydane drukiem w tomie pokonferencyjnym, który może stać się punktem odniesienia dla badaczy wczesnego średniowiecza w Europie.
8.00–9.00 śniadanie w miejscu zakwaterowania
9.00–11.00 rejestracja uczestników konferencji 11.30–12.00 otwarcie konferencji
12.00–12.25 Wstęp do wczesnośredniowiecznej urbanizacji europejskiej / dr hab. prof. IAE PAN Mateusz Bogucki (Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa, Polska)
12.25–12.50 70 lat badań archeologicznych w Wolinie. Przebieg, wyniki, przyszłość / dr Wojciech Filipowiak (Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Wolin, Polska)
12.50–13.15 Wolin „opulentissima civitas Slavorum” - dziedzictwo europejskie i światowe... / Marek Konopka (Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS-Polska, Warszawa, Polska)
13.15–13.40 dyskusja
13.40–14.40 lunch
14.40–15.05 Wolin i wczesnośredniowieczne emporia na połabskim wybrzeżu – podobieństwa i różnice we wczesnym modelu urbanizacji / dr hab. prof. US Felix Biermann (Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, Polska)
15.05–15.30 Wolin a wczesne państwa południowego wybrzeża Bałtyku w X-XII w. (Polska, Pomorze) / prof. dr hab. Marian Rębkowski (Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Szczecin, Polska)
15.30–15.55 Morski ośrodek handlowy w Wolinie w okresie wczesnośredniowiecznej urbanizacji i jego kulturowy potencjał dla współczesnego planowania urbanistycznego / prof. Sunhild Kleingärtner (Deutsche Bergbau Museum Bochum, Bochum, Niemcy)
15.55–16.20 dyskusja
16.20–16.40 podpisanie listu intencyjnego w sprawie wpisania Wolina na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz wspólne zdjęcie uczestników konferencji
16.40 koniec pierwszego dnia konferencji
19.00 bankiet w Centrum Słowian i Wikingów Wolin-Jomsborg-Vineta
8.00–9.00 śniadanie w miejscu zakwaterowania
9.30–9.55 Znaczenie legendy o Jomsborgu dla dziejów Wolina / dr hab. prof. UŚ Jakub Morawiec (Uniwersytet Śląski, Katowice, Polska)
9.55–10.20 Wolin i legenda Winety / prof. dr hab. Leszek Słupecki (Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów, Polska)
10.20–10.45 Urbanizacja w epoce wikingów w centrum Rusi Kijowskiej (Kijów – obwód czernihowski) / mgr Natalia Khamaiko (Instytút Arkheolóhiyi Natsionál’ noyi Akadémiyi Naúk Ukrayíny, Kijów,Ukraina)
10.45–11.20 dyskusja
11.20–11.40 przerwa na kawę
11.40–12.05 Urbanizacja w epoce wikingów i handel dalekosiężny / dr Irene Baug (Universitetet i Bergen, Bergen, Norwegia)
12.05–12.30 Między morzami... Nowe badania nad rozwojem produkcji rzemieślniczej i sieci handlowych w porcie Hedeby w epoce wikingów / dr Volker Hilberg (Stiftung Schleswig-Holsteinische Landesmuseen Schloß Gottorf, Schleswig, Niemcy)
12.30–12.55 Birka–miastowikingówiświatowedziedzictwo.Aktualne badania i debata naukowa (2000-2022) / prof. Sven Kalmring (Zentrum für Baltische und Skandinavische Archäologie, Schleswig, Niemcy)
12.55–13.20 dyskusja 13.30–14.30 lunch
14.45–17.00 debata: Przyszłość przeszłości Wolina. Jak chronić, jak badać, jak udostępnić, jak połączyć z rozwojem współczesnego miasta / prowadzenie prof. dr hab. Andrzej Buko
17.00 koniec drugiego dnia konferencji 19.00 kolacja w miejscu zakwaterowania
8.00–9.00 śniadanie w miejscu zakwaterowania
9.30–9.55 Civitas et contina. Formowanie się sakralnych centrów plemiennej ekumeny w miastach Słowian połabsko-pomorskich / prof. Stanisław Rosik (Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, Polska)
9.55–10.20 Sieć kontaktów Ribe w epoce wikingów / prof. Søren M. Sindbæk (Aarhus Universitet, Aarhus, Dania)
10.20–10.55 Miejsca nieopisane przez kronikarzy. Ostatnie badania archeologiczne na Saaremie w pobliżu wschodniego wybrzeża Morza Bałtyckiego / dr Marika Mägi (Tallinna Ülikool, Tallin, Estonia)
10.55–11.20 dyskusja
11.20–11.40 przerwa na kawę
11.40–12.05 Od planu miasta do żywej społeczności miejskiej. XI-XII- wieczne Bergen w zachodniej Norwegii / prof. Gitte Hansen (Universitetet i Bergen, Bergen, Norwegia)
12.05–12.30 Ostatnie wyniki badań nad Truso / dr Marek Jagodziński (Historyczne i Archeologiczne Muzeum w Elblągu, Elbląg, Polska)
12.30–12.55 Powstawaniemiasta.Trondheimodportuprzeładunkowego do ośrodka miejskiego ok. AD 900-1050 / prof. Axel Christophersen (Norges teknisknaturvitenskapelige universitet, Trondheim, Norwegia)
12.55–13.20 Wolińskie muzeum, jego kolekcja i przyszłość / mgr Karolina Kokora (Muzeum im. Andrzeja Kaubego w Wolinie, Wolin, Polska)
13.30–13.55 dyskusja
14.00–15.00 lunch
15.20–17.00 dla chętnych: zwiedzanie Wolina z przewodnikiem
ORGANIZATORZy:
Gmina Wolin
Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk Muzeum Narodowe w Szczecinie
Muzeum Regionalne im. Andrzeja Kaubego w Wolinie
PATRONAT HONOROWy:
Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prof. dr hab. Piotr Gliński,
Minister Spraw Zagranicznych, prof. dr hab. Zbigniew Rau
Wiceminister infrastruktury, sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. gospodarki wodą oraz inwestycji w gospodarce morskiej i wodnej Marek Gróbarczyk,
Wojewoda zachodniopomorski Zbigniew Bogucki
PATRONAT: ICOMOS Polska
KOMITET ORGANIZACyJNy:
prof. dr hab. Marian Rębkowski (IAE PAN, Polska) - przewodniczący
prof. dr hab. Andrzej Buko (IAE PAN, Polska)
prof. Søren M. Sindbæk (Aarhus University, Dania)
dr hab. prof. IAE PAN Andrzej Janowski (IAE PAN, Polska)
Ewa Grzybowska (Burmistrz Miasta Wolina, Polska)
dr Wojciech Filipowiak (IAE PAN, Polska)
Karolina Kokora (dyrektor Muzeum Regionalnego im. Andrzeja Kaubego w Wolinie, Polska)
SEKRETARZ KONFERENCJI:
dr Wojciech Filipowiak
e-mail: w.filipowiak@iaepan.szczecin.pl tel. 513-014-879